08.03.2019
Wpływ węgla na stosunki polsko-radzieckie tuż po wojnie
Bartłomiej Cięszczyk
Węgiel jest naszym strategicznym surowcem i trudno, żebyśmy całkowicie zrezygnowali z surowca, dzięki któremu mamy zapewnioną suwerenność energetyczną - powiedział podczas grudniowego na szczytu COP24 w Katowicach prezydent, Andrzej Duda.
Według prezydenta Polski, suwerenność energetyczna musi być fundamentem niezależności naszego kraju.
Jeszcze przed II wojną światową polscy geologowie prowadzili badania na Roztoczu. Na obszarze ciągnącym się od Lublina aż po radziecki Lwów odkryto spore pokłady węgla kamiennego. Wówczas ilość tego surowca znajdującego się pod powierzchnią ziemi szacowano na dziesiątki milionów ton. Co więcej, stwierdzono także występowanie znacznych ilości gazu ziemnego, jeszcze tak niedocenianego jak obecnie. Ówczesna technika nie pozwalała na eksploatowanie odkrytych złóż na dużą skalę.
Wybuch wojny we wrześniu 1939 roku spowodował wstrzymanie prac przygotowawczych. W wyniku ataku Armii Czerwonej na Polskę i przy biernej postawie zachodnich sojuszników Polska utraciła wschodnie Roztocze.
To właśnie na tych terenach, w latach 1945-1947, miało miejsce największe nasilenie walk Polski z ukraińską organizacją o zabarwieniu nacjonalistycznym - UPA. Pod koniec lat czterdziestych ubiegłego wieku na te tereny zaczęli wracać dawni polscy mieszkańcy, a za nimi radzieccy geologowie... . Za "cichym przyzwoleniem" władz w Warszawie prowadzili prace wiertnicze na terytorium Polski. Odpowiednie wytyczne musiały dostać władze lokalne, ponieważ nikt nie przeszkadzał im w wykonywaniu swoich obowiązków. Nam obecnie jest to trudne do uwierzenia.
W połowie 1950 roku rząd ówczesnej Polski wystąpił do Rady Najwyższej (odpowiednik głowy państwa) Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich z propozycją odstąpienia tych terenów. Dlaczego padła taka propozycja? Geologowie z ZSRR stwierdzili, że złoża zalegające w kolanie Bugu wynoszą 15 milionów ton. Związek Radziecki nie mógł przejść obojętnie obok takich złóż i zaoferował Polsce dyplomatyczne rozwiązanie - zamianę terytoriów. Za kolano Bugu Polska miała otrzymać rekompensatę w postaci obszaru położonego wokół Ustrzyk Dolnych. Polska jednak odrzuciła to żądanie. W efekcie jadąc pociągiem z Ustrzyk Dolnych do Zagórza trzeba przejechać przez terytorium Ukrainy, będącą w tamtym okresie jedną z republik radzieckich.
Umowa podpisana 15 lutego 1951 roku przewidywała, że "Każda z Umawiających się stron przekazuje bez odszkodowania w stanie nienaruszonym nieruchomy majątek państwowy, spółdzielczo-kołchozowy, spółdzielczy, jak również inny majątek społeczny, włącznie z urządzeniami przedsiębiorstw, kolei żelaznych, środków łączności, Rządowi państwa, na rzecz którego przechodzi terytorium". Wygnanych z ich terenów Polaków osiedlono w Bieszczadach, na słabych ziemiach podgórskich, a Ustrzyki Dolne przemianowano na Szewczenkowo, na cześć ukraińskiego artysty. Na rynku zaś postawiono pomnik przywódcy ZSRR, Józefowi Stalinowi, który 10 lat później został zburzony.
Tymczasem na zajętych terenach utworzono kombinat przemysłowo-wydobywczy. Dziś złoża węgla kamiennego są na wyczerpaniu. Działa ledwie kilka kopalń, resztę zamknięto. Cały obszar ma status zagrożenia ekologicznego.
W lutym 1953 roku w okolicach Tarnobrzegu odkryto gigantyczne złoża siarki szacowane na jedną trzecia światowego zapotrzebowania na ten surowiec. W rezultacie ludność mieszkająca na wschodnim brzegu Wisły zaczęła na masową skalę przenosić się wraz z całym dobytkiem na stronę zachodnią rzeki. Panika była tak duża, że postanowiono ściągnąć władze z Warszawy dla uspokojenia nastrojów. Na szczęście sprzeciw polskich ekspertów pokrzyżował plany Moskwy.
Na podst. bankier.pl, tvp.info, Marek Skalski: Płonące granice; Warszawa 2013
Artykuł nie został jeszcze oceniony.
Oceń artykuł:
